Kuru temizleme

Temizlik işlemlerinde kullanılan deterjanlar kirleri ortamdan uzaklaştırmak ve temizlik sonrası kullanımlarında iyileştirmeler yapabilmek i�in bir dizi kimyasal maddeye sahiptirler. Bunlar bazen tek tek, bazen işlerinden birka�ı bir arada bulunabilir. Başlıcaları -Y�zey aktif maddeler -Sertlik bağlayıcılar -Alkaliler -Kir ��kelmesini �nleyiciler -Optik ağartıcılar -Korizyon �nleyiciler -K�p�k d�zenleyiciler -Enzimler -Parf�m -Dolgu maddeleri -Stabilizat�rler -Akre maddeleri Şimdi bunları ayrıntılı olarak inceleyeceğiz. Y�ZEY AKTİF MADDELER: Deterjan molek�lleri bir kafa ve bir kuyruk kısmı bulunan ve g�r�n�mleri kurbağa lavralarına benzeyen bir yapıya sahiptir. Bir ucu su tarafından �ekilen, kir tarafından itilen; diğer ucu ise su tarafından itilen fakat yağ tarafından �ekilen maddelere y�zey aktif maddeler denir. Y�zey aktif maddeler, suyun y�zey gerilimini d�ş�rerek temizlik i�in gereken ıslanmayı sağlar. Kirlerin suda ��z�nen kısmı y�zeyden ayrılarak yıkama suyuna ge�er. Oluşan boşluklarda kirler gevşer. Suda ��z�nmeyen kirler yumuşar, temizlemeleri kolaylaşır. Y�zey aktif maddeler, kirleri yapışmış oldukları y�zeylerden koparır. Deterjan molek�lleri kirlerin etrafını kuşatırlar. Kirler topaklanıp k�resel bir hal almaya başlayınca y�zeye temas eden kısımları azalır. Bu y�zeylere y�zey aktif maddeler yerleşir ve kirlerin koparılması kolaylaşır. Y�zey aktif maddelerin bir diğer g�revi de kiri yıkama suyu i�erisinde askıda tutarak tekrar kirlenmesini �nlemektir. Bu kirler suyla birlikte ortamdan uzaklaştırılırlar. Kirler temelde 3 şekilde su i�inde taşınırlar 1-��zelti: Beklemekle ayrışmayan eşit dağılmış karışımlardır. Tuz, şeker gibi maddeler suyla temaslarında iyonlarına ayrışır ve suyun i�inde tamamıyla ��z�n�r. ��z�nm�ş kirlerin tekrar y�zeye ��kmesi s�z konusu değildir. 2-S�spansiyon: Suda ��z�nmeyen katı bir madde �ok ince bir toz haline getirilip suda iyice karıştırılırsa saydam olmayan eşit dağılmamış bir karışım olur. Bunlara s�spansiyon denir. Kararsızdırlar tane b�y�kl�ğ�ne ve cinsine g�re er ge� ayrışarak ��kerler. 3-Em�lsiyon: su yağ gibi birbiri i�inde ��z�nmeyen iki sıvı birlikte �alkalandığında saydam olmayan heterojen bir karışım oluşur. Bu karışım kendi haline bırakıldığında er veya ge� iki tabaka halinde ayrılır. Yıkama suyu i�erisinde s�spansiyon ve em�lsiyon halinde taşınan kirler kendi başlarına kararsızdır ve tekrar y�zeye ��kebilir. Bunu kararlı ve s�rekli hale getirmek i�in kullanılan maddelere em�lgat�r adı verilir. Y�zey aktif maddeler aynı zamanda em�lgat�rd�rler. Y�ZEY AKTİF MADDELER Suda ��z�nd�klerinde hidrofil u�larının ortaya �ıkarttığı iyonların niteliğine g�re 4 ana gruba ayrılırlar 1-Anyon aktif maddeler: Suda ��z�nd�kleri hidrofil u�ları anyon yani eksi y�kl� bir iyon oluşturur. Deterjanlar genellikle anyon aktif maddeler i�ermektedir. Etkileri ve sudaki ��z�n�rl�kleri sıcaklıkla artmaktadır. Bir diğer �zellikleri �ok k�p�rmeleri ve su sertliklerinden olumsuz etkilenmeleridir. 2-Katyonik aktif maddeler: Sudaki ��zeltileri katyon yani artı y�kl� bir iyon oluştururlar. Temizlik g�c� zayıf olduğundan yıkama maddelerinde kullanılmazlar. Hi�bir zaman anyon aktif maddelerle birlikte kullanılmaması gerekir. Kullanıldıklarında birbirlerini n�tralize ederek ��kerler ve �zelliklerini kaybederler. 3-Noniyonik aktif maddeler: Suda ��z�nd�klerinde herhangi bir iyon oluşturmazlar. Pahalıdırlar. Su sertliğinden etkilenmemeleri �nemli �zelliklerindendir. Aynı zamanda iyi bir yıkama maddesidir. Alkali ortamda temizlenmemesi gereken malzemelerin temizliğinde kullanılırlar. 4-Anfoterik aktif maddeler: Yapılarında hem anyon aktif maddelerin temizleme hem de katyon aktif maddelerin yumuşatma �zelliğini taşırlar. Temizleme g��lerinin y�ksek olmasına karşın yapılarının ve �retimlerinin karışık olması daha �ok kozmetik sanayinde kullanılmasına yol a�mıştır. SERTLİK BAĞLAYICILAR Temizlik �r�nleri maliyetlerinde �nemli bir yer tutar. Sudaki kalsiyum ve magnezyum tuzlarını bağlayarak temizlik �zerindeki olumsuz �zelliklerini ortadan kaldırırlar. �zellikle �amaşır yıkamalarında, sudaki kirecin bağlanması �nem taşır. En yaygın olarak kullanılanı sodyum trifosfattır. Su sertliğinin etkisi bir yıkamada anlaşılmaz ancak 15 yıkma sonrasında g�r�lebilir. ALKALİLER Alkalinite bir ortamdaki hidroksil iyonlarının yoğunluğunu verir. Deterjan i�indeki alkaliler yıkama ortamındaki OH- iyonlarının yoğunluğunu, dolayısıyla pH’ını y�kselten maddelerdir. Kirler asidik olduklarından ve alkali ortamda daha kolay temizlendiğinden yıkama ve temizlik ortamları genelde alkali ortamlarıdır. •Alkalinite yıkama ortamında gerek kirin gerekse y�zeyin negatif elektrikle y�klemelerine dolayısıyla birbirini iterek kirin y�zeyden ayrılmasına yardımcı olur. •Alkalinite �amaşır yıkama ortamında pamuk, keten gibi doğal elyafların genişlemesine ve kabarmasına yardığından i�lerine yerleşmiş kirlerin yıkama suyu ile temaslarını ve temizlenmelerini kolaylaştırır. •Alkalainite yağ t�r� kirlerde bulunan yağ asitlerini sabuna d�n�şt�rerek temizler. Alkali maddelerin yıkama ortamında alkalitesini koruyabilmesi gerekmektedir. Buna tampon �zelliği denir. Başlıca alkali maddeler sodyum hidroksit, sodyum karbonat – soda, sodyum silikat, sodyum meta silikat, sodyum trifosfat KİR ��KELMESİNİ �NLEYİCİLER Yıkama ortamında y�zeyden ayrılan fakat suda ��z�lmeyen kirler son derece ufak par�acıklar halinde y�zey aktif maddeler ve STP’nin de yardımıyla baskıda tutulur, yıkam sonunda su ile birlikte ortamdan uzaklaştırılır. Bu etkiyi artırmak i�in deterjanlar kir ��kmesini �nleyici maddelerle takviye edilmişlerdir. Başlıcası CNC denilen karboksi metil sel�lozdur. G�revi temizlenen y�zeyi ve kirleri suyla �ıkmayacak şekilde kaplamakve kirin tekrar y�zeye ��kmesini �nlemektir. OPTİK AĞARTICILAR İnsan g�z�, renk olarak geniş bir elektromanyetik salınım tayfının dar bir aralığını algılar. Beyaz olarak g�r�nen ışık 3 ana renk olan kırmızı, mavi ve sarı renklerin birleşmesinden ortaya �ıkar. Optik ağartıcılar �amaşır �zerine d�şen ve g�neş ışığında %2-5 oranında bulunmasına karşın g�zle g�r�nmeyen mor �tesi ışınları emer ve bunları g�zle g�r�lebilen mavi renk tayfındaki floresans ışığına �evirerek yansıtır. �amaşırlar olduğundan daha beyaz ve temiz g�r�n�r. Bu bir optik aldatmacadır, Ancak etkilidir. Piyasadaki hemen t�m deterjanlarda optik ağartıcı bulunmaktadır. Belli bir miktarın �zerindeki optik ağartıcının faydası yoktur.. bunların renkliler �zerinde bazı olumsuz etkileri de olmaktadır. KOROZYON �NLEYİCİLER Temizlik işlemlerinde kullanılan kimyasalların metal aksama zarar vermemesi istenmektedir. Yıkama ortamında slikatlar metal y�zeyler �zerinde kimyasal reaksiyona girmeyen ince bir film tabakası oluşturarak metalleri paslanmaya karşı korurlar. K�P�K D�ZENLEYİCİLER Elde veya a�ık makinelerde kullanılan yıkama maddelerinde k�p�k olması bir sakınca oluşturmaz. Hatta �r�n�n kullanım miktarını yeterli olup olmadığının bir �l��s�d�r. Ancak end�striyel temizlik işlemlerinde aşırı k�p�k arzu edilmez. Mekanik etki olumsuz etkilenir, taşmalarla birlikte yıkama maddesi kaybı s�z konusudur. En b�y�k sakınca ise durulamalarda problem yaratmasıdır. İyi bir kurulama yapabilmek i�in gereksiz su zaman ve enerji kaybına yol a�ar. K�p�k d�zenleyiciler bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak i�in temizlik �r�nlerine katılırlar. ENZİMLER Bir kimyasal reaksiyonu oluşturan hızını artıran ve reaksiyon sonunda değişikliğe uğramadan kalan maddelere katalizat�r denir. Enzimler biyolojik katalizat�r diyebileceğimiz protein molek�lleridir. Enzimler se�ici �alışırlar. Bazıları proteinleri bazıları yağları bazıları ise sadece karbon hidratları par�alarlar. Etkileri a�ısından 3 grupta toplanırlar. Protease: protein molek�llerini par�alar. Amylase: Karbonhidrat molek�llerini par�alar Lipase: yağ molek�llerini par�alar Enzimlerin etkili olabilmesi i�in •Yıkama suyu sıcaklığını 60 derecenin altında •Yıkama ortamı pH ının 9 civarında •Klorlu ağartıcısız ortamlarda �alışmalıdır. En �nemlisi enzimlerin etkinliklerini 12-18 saat gibi uzun bir s�re i�inde g�sterebilmesidir. PARF�M Temizlenen malzemelere g�zel bir koku vermek yıkama esnasında y�zeyden ayrılan kirin ısının etkisiyle ortaya yaydığı k�t� kokuları �rtmek amacıyla yıkama maddelerine parf�m eklenir. AĞARTMA MADDELERİ Ağartma maddeleri �zellikle �amaşır temizliğinde vazge�ilmez olmakla birlikte yanlış kullanılmaları halinde �amaşırları en �ok yıpratan ve �m�rlerini kısaltan kimyasallardır. Ağartma maddeleri a-Bir �ok leke t�r�n� beyazlatarak �ıkarmak b-�amaşırları genel olarak ağartmak gibi iki temel g�revi �stlenirler. �amaşırlar yıkama maddeleriyle kirden temizlenir. Ağartma maddeleriyle lekeleri �ıkarılır ve genel olarak beyazlatılırlar. Unutulmamalıdır ki ağartma hi�bir zaman iyi bir yıkamanın yerini alamaz. Kirleri beyazlatarak temizleyemezsiniz. Ağartıcılar temelde iki gruba ayrılırlar: a-Klor bazlı ağartıcılar Kalsiyum hipoklorit Sodyum hipoklorit Sodyumdikloroisosiyan�rat b-Oksijen bazlı ağartıcılar Perborat Hidrojen peroksit KLOR BAZLI AĞARTICILAR Kire� kaymağı yıkama ortamına bol miktarda kalsiyum getireceği i�in �amaşır yıkamaları i�in �ok uygun değildir. Sodyum hipoklorit �lkemizde kullanılan en yaygın ağartma maddesidir. Ucuz ve etkilidir. Dezenfeksiyon �zelliği vardır. Ancak �amaşırlar i�in tehlikelidir. �retim sırasında kullanılan sodyum hidroksit, klor gazı ve su ağır metal iyonlarından tamamen arındırılmış olmalıdır. Aksi halde bozuşarak i�indeki aktif klorun azalmasına yol a�ar. �amaşır suyu ile yapılan işlemlerde sıcaklık 45 dereceyi aşmamalı, aktif klor miktarı 350 mg/l civarında olmalı, tercihen birinci durulamada 7-8 dakikalık bir yıkama yapılmalıdır. �amaşır �zerinde kalan klor �t� veya kurutma dolaplarında yıpranmaya ve sararmaya yol a�ar. Sodyumdikloroisosiyan�rat: Pahalı olmasına karşın en g�venli klor bazlı ağartma maddelerinden biridir. Aşırı sıcak ve nem olmasa aktif klor seviyesini kaybetmeden uzun s�re stabil kalır. �ok hızlı reaksiyona girerek �amaşır elyaflarını yıpratmaz. Klorlu ağartıcıların 60 derecenin �zerinde kullanılmaları tavsiye edilmez. PEROKSİT BAZLI AĞARTICILAR Sodyum perborat NaBO2.H2O2.3H2O Stabil bir ağartma maddesi olduğunda; organik maddeler, y�zeyaktif maddeler, parf�m vb ile reaksiyona girmediğinden t�m temizlik �r�nleri i�ine kolaylıkla eklenebilir. Yıkama ortamında ısı ve alkalitenin etkisiyle hidrojen peroksit a�ığa �ıkarak serbest kalan oksijen ile ağartma işlevini yerine getirebilir. Hatalı kullanımlarda �amaşırlar klora oranla �ok daha az yıpranır. Gene g�n�m�zde kullanılan bir �ok kumaş boyasını herboratın ağartma etkisine dayanıklı olduğu tespit edilmiştir. Ters sonu�larla karşılaşmamak i�in test yapılması tavsiye edilir. Ağartma maddelerini kullanırken şu noktalara dikkat edilir: - Direk �amaşır �zerine d�k�lmemelidir. Yıkama işlemi başladıktan 5 dk sonra ilave edilmesi tavsiye edilir. - Su sıcaklığının 60 derecenin altında olduğu yerlerde veya durumlarda klorlu, �st�nde oksijenli ağartıcılar kullanınız. - �ok lekeli problemlerde dozajları artırınız. - Renkli �amaşırlarda klor bazlı ağartıcılar kullanmayınız. - Y�nl�, ipekli gibi protein bazlı elyaflarda klor bazlı ağartıcılar kesinlikle kullanılmaz. - Klor bazlı ağartıcılar asidik �r�nlerle kesinlikle bir arada kullanılmamalıdır. APRE MALZEMELERİ Başlıcaları yumuşatıcı ve koladır. Yumuşatıcılar: �amaşırların elyaf y�zeyleri yıkama sırasında mekanik hareketin etkisiyle yapılarını kaybederler. Yumuşatıcılar daha �nce de belirtildiği gibi katyonik aktif maddelerdir. Yıkanmış elyafın y�zeyine yerleşerek y�zeyi yeniden d�zg�n bir hale getirirler. Elyafı kabartırlar. Yıkama esnasında gerek s�rt�nmeden gerekse anyonik maddelerden kaynaklanan statik bir elektriklenme olur. �amaşır yumuşatıcılarının bir diğer etkisi de bu statik elektriklenmeyi ortadan kaldırmaktır. �amaşır yumuşatıcıları kullanırken - yumuşatıcının en son durulama suyuna ilave edilmesine ve sonradan durulama yapılmamasına dikkat edilir. - �amaşırlarda �zellikle havlularda sertleşme kire�lenmeden ileri geliyorsa yumuşatıcı kullanmanın bir faydası olmaz. - Uygun dozajın �zerinde yumuşatıcı kullanımını �zellikle havlular �zerinde bazı olumsuz etkileri vardır. Havlular kaygan yapışkan bir hale gelir. Su �ekme �zellikleri azalır. Her g�n yıkanan �amaşırlarda bir sonraki, yıkamaya aşırı miktarda katyon aktif madde taşınmış olur. Buda yıkama programını olumsuz etkiler.
Kıyafetlerinizdeki t�ylenmelere "elveda" deyin! Bu y�ntem b�t�n sorunu ��zecek Hemen hemen herkesin ortak sorunu haline gelen kıyafetlerdeki t�ylenmeden kurtulmak artık �ok kolay. Bu y�ntemle kıyafetlerinizi ��pe atmak yerine eski haline d�nd�rebilirsiniz. Yayınlanma: 17:10 - 07.06.2023 Kıyafetlerinizdeki t�ylenmelere Muhtemelen hepimiz bu sorunu yaşamışızdır. Giydiğimiz kıyafetler yıkandık�a zamanla aşınmaya başlar. Kıyafetinizi birka� kez yıkadıktan sonra �zerinde t�ylenmeler oluştuğunu g�r�r�z. Bu t�ylenmeleri yok etmek m�mk�n. �zellikle pamuklu kıyafetlerin �zerinde oluşan bu t�ylenmeler y�z�nden bir�oğumuz kıyafetlerimi atıyoruz ve yenilerini alıyoruz. Her ne kadar zor olduğunu d�ş�nseniz de kıyafetlerinizdeki t�ylenmelerden kurtulmanın �ok kolay bir y�ntemi var. Hemen hemen hepimizin kullandığı bir kozmetik �r�n sayesinde kıyafetlerinizdeki t�ylenmeden kurtulabilirsiniz. Biz de sizler i�in bu basit y�ntemi derledik. Sa� spreyini deneyin! Bir bulaşık bezi alın ve bezin �zerine yaklaşık 10 santimetre uzaklıktan bol miktarda sa� spreyi sıkın. Giysinizdeki tiftiklenmenin yoğunlaştığı noktaları ovmak i�in bezi kullanın. Bezle tiftiklenen noktalara sa� spreyi ile d�zg�n bir şekilde ovun. Kısa s�rede t�m t�ylenmelerin tamamen kaybolduğunu fark edeceksiniz.